بدون شک تغذیه یکی از عوامل موثر بر وضعیت سلامت انسان است.یافته ها حاصل از پژوهش های مختلف در چند دهه اخیر بیانگر سهم برجسته تغذیه در پیشگیری و درمان بیماری هاست.

چند هزار سال قبل در طب سنتی – اسلامی به  این اصل مهم پرداخته شده است.یکی از مهم ترین ابعاد سلامتی را تغذیه دانسته اند، پزشکان بزرگ ایرانی در حیطه پیشگیری و درمان توجه بسیار زیادی به امر تغذیه داشته اند چنانچه در بحث حفظ الصحه یا همان پیشگیری؛ شش اصل ضروری سلامتی را بر می شمارند که یکی از این شش اصل ضروری را تحت عنوان تدبیر ماکول و مشروب (خوردن و آشامیدن) یا همان تغذیه است.

تغذیه در آیات و روایات :

طبق آیات و روایات فراوانی  که در مورد تغذیه به دست ما رسیده میتوانیم به اهمیت این موضوع پی ببریم،به بعضی از آیات اشاره می کنیم تا اهمیت موضوع روشن گردد. در قران کریم به زیبا ترین شکل به این موضوع مهم اشاره شده است:

فَکُلُواْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللّهُ حَلالًا طَیِّبًا وَاشْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ؛

پس از آنچه خدا شما را روزى کرده است‏ حلال [و] پاکیزه بخورید و نعمت‏ خدا را اگر تنها او را مى‏‌پرستید شکر گزارید.

«وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا …

از میوه‌های درختان نخل و انگور، غذای پر برکتی نصیب شما ساخت….»

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللّهُ لَكُمْ …؛

ای کسانی که ایمان آورده اید چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید.

«يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ …؛]

ای پیامبران از غذاهای پاکیزه بخورید….»

«فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ»

پس انسان باید به خوراک خود بنگرد.

امـام رضـا(ع ) فـرمـود : ((فـانَّ صلاح البدن وَ قوِامَه یَکونُ بِالطَّعامِ والشَّرابِ و فَسادَهُ یَکونُ بهما.))

سلامتی و پایداری بدن و همچنین بیماری آن به غذا و نوشیدنی است .

نظر پزشکان ایرانی در مورد تغذیه :

1- شیخ رئیس در مورد تغذیه:

آنچه شما می‌خورید،جز بدن شما خواهد شد. پس واجب است که انسان عاقل،سالم بودن غذایی را طلب کند که جزء بدن او خواهد شد؛ و طبیعی است که در صورت تناول غذایی نامناسب،آنچه جایگزین بخش های از دست رفته بدن ما می شود، ناسالم و زیانبار است.

همچنین در کتاب قانون فی الطب می نویسند ؛

امر علاج با سه چیز تمام می شود یکی تدبیر و تغذیه است،

دیگری استعمال دارو و سومی اعمال یداوی.

2- رازی در کتاب منافع الاغذیه و دفع مضار ها معتقد بود تا جایی که ممکن است باید با غذا بیماران را معالجه نمود، دستور دارو ندهند و تا هنگامی که با داروی ساده و مفرد امید معالجه باشد به بیمار داروی مرکب داده نشود.

یا در جای دیگر می‌فرماید؛

اگر پزشک بتواند بدون دارو و با غذا درمان کند با سعادت همراهی کرده است.

3- محمد کاظم گیلانی در کتاب حفظ الصحه ناصری بیان می کند:

اینکه اغلب اشخاص در معرض امراض و ناخوشی های مهلک در می آیند، سبب آن است که طریقه اکل و شرب و ترتیب آن و سایر امور سته ضروریه را رعایت نمی کنند.

4- ابو زید محمد بلخی استاد رازی در کتاب مصالح الابدان و الانفس در بحث حفظ الصحه می‌نویسد ؛

اولین چیزی که باید نهایت توجه و اهتمام به آن صورت بگیرد و بهترین تدبیر برای آن انجام شود غذاست.

5- علی بن  طبری پزشک بزرگ ایرانی در کتاب گرانقدر خود به نام فردوس الحکمه از قول بقراط می‌نویسد؛

پزشک باید نخست با مزاج بیمار خود آشنا شود، آنگاه سن و سال وی را بداند، سپس از غذا و خوراک وی مطلع گردد.

همچین ابوزید بلخی نیز در بحث علاج می‌نویسد؛

مادامی که شدت احتیاج به دارو اتفاق نیفتاده است  نباید از آن استفاده شود زیرا تمام داروها مضاد طبیعت انسان هستند اما غذا مشاکل طبیعت انسان است.

6- سید اسماعیل جرجانی نیز اعتقاد داشت :

طبیب تا تواند که علاج به غذا کند، به دارو مشغول نباید بود و تا تواند که به داروی بسیط یعنی ناآمیخته علاج کند، داروی آمیخته نباید داد.

7- حکیم ناظم جهان در کتاب اکسیر اعظم بیان می کند ؛

علاج جمیع امراض سه قسم است؛ یکی تدبیر (تصرف در سته ضروریه) و تغذیه، دوم استعمال ادویه و سوم استعمال دستکاری مثل فصد و حجامت و غیره .

8- سید محمد حسین عقیلی خراسانی نیز در بخش ابتدایی کتاب معالجات خود به این موضوع اشاره می کند

شیخ الرئیس ابن سینا در کتاب قانون فی الطب می نویسند ؛

امر علاج با سه چیز تمام می شود یکی تدبیر و تغذیه است،

دیگری استعمال دارو و سومی اعمال یداوی.

جایگاه تغذیه در سلامتی :

مطالب بالا بیانگر دو موضع بسیار پر اهمیت هستند : موضوع اول نقش تغذیه در حفظ سلامتی و موضوع دوم درمان بیماری ها بوسیله تغذیه، یعنی زمانی که بیمار شدید باید با تغذیه مناسب به درمان خود بپردازید. دراکثر طب های سنتی غذا به عنوان دارو معرفی شده و سلامت جسمانی و روحانی به تغذیه گره خورده است.

شخصی که آشنایی کافی در مورد دسته بندی غذا ها بر اساس سنین مختلف ندارد مثلا: غذای اطفال و پیران باید دارای چه شرایط و کیفیتی باشد آیا میتواند برنامه غذایی مناسبی برای ایشان درنظر بگیرد ؟

حتما جواب شما منفی است، زمانی ما میتوانیم از تغذیه صحبت کنیم که مقدمات این علم شریف وهمچنین پیش نیاز های آن را فرا بگیریم .

 چرا سلامتی محقق نمی شود :

در جوامع بشری برای رانندگی ساعت ها آموزش های  نظری و عملی در نظرگرفته میشود، علت آن حفظ جان شخص و کنترل آسیب های اجتماعی است .برای سلامتی جسم ما هیچ گونه آموزش، کلاس یا برنامه ای در نظر گرفته نشده به همین خاطر آمار بیماری هایی مثل دیابت به بیش از صدها میلیون نفر رسیده و کشورها وارد یک موجی از بیماری های صعب العلاج شده و سلامت جوامع بشری، بیشتر از هر زمان دیگری به خطر افتاده، فرهنگ های اصیل بومی کشور های مختلف کم رنگ شده و خروجی آن بربستن سلامتی از جوامع بشریست و راه درمان آن بازگشت به تفکر و سنت های الهی و بومی خود است که توسط انبیا ائمه معصومین (ع)، حکما و دانشمندان به دست ما رسیده تا بتوانیم سلامتی خود،خانواده و جامعه را برگردانیم

نکته پایانی :

اگر شما بخواهید برنامه مناسب تغذیه ای داشته باشید باید حداقل آگاهی در مورد جسم، روان همچنین فیزیک خود داشته باشید تا بتوانید متناسب با مزاج،جنسیت،شغل،سن و اقلیمی که در آن قرار دارید برنامه غذایی مناسبی،اختیارکنید تا بتوانید سلامت خود را تضمین کنید.

منبع: دست نوشته های استاد محمد حسین چمن آراء